काठमाडौं नेपालको राजधानी शहर हो र यसले पनि पर्यटकीय दृष्टिकोणबाट बिशेष महत्त्वका स्थलहरू प्रस्तुत गरेको छ। काठमाडौंका पर्यटकीय स्थलहरूमा पर्याप्त प्राकृतिक सौन्दर्य, संस्कृति, औद्योगिकि र सांस्कृतिक महत्त्वका स्थलहरू छन्। यसो पनि केहि प्रमुख पर्यटकीय स्थलहरू (Kathmandu ma ghumne thau):
स्वयम्भूनाथ (Swayambhunath): स्वयम्भू नाथ स्तूप, जसलाई ‘मोन्क टेम्पल’ पनि भनिन्छ, काठमाडौंको पहिचानमा छ र यसको चर्चा गुरु शुग्देन र मंसरोवरको अवतार मिलाउँछ।
पशुपतिनाथ मन्दिर (Pashupatinath Temple): पशुपतिनाथ मन्दिर नेपालको प्रमुख हिन्दू पिथ समर्पित छ र यसको पवित्रता र प्राचीनता अत्यधिक महत्त्वपूर्ण छ।
बौद्धनाथ (Boudhanath): बौद्धनाथ स्तूप बौद्ध धर्मका परम्परागत स्तूपमा पर्याप्त प्राकृतिक सौन्दर्य र शान्ति प्रस्तुत गर्दछ।
ठमेल बाजार (Thamel): यसलाई पर्यटकको संग्रहण र व्यवसायका लागि प्रस्तुत गरिएको छ र यसले पर्यटकलाई अनेक पसल, रेस्टुरान्ट, र बारका लागि विकल्प प्रदान गर्दछ।
दरबार स्क्वायरहरू (हेरिटेज साइटहरू)
काठमाडौं उपत्यकामा तीनवटा प्रमुख दरबार स्क्वायरहरू छन्:
- काठमाडौं दरबार स्क्वायर
- पाटन दरबार स्क्वायर
- भक्तपुर दरबार स्क्वायर
यी दरबार स्क्वायरहरू पुरातात्त्विक, धार्मिक र सांस्कृतिक महत्त्व बोकेका छन्। यहाँ पुराना दरबारहरू, मन्दिरहरू र मूर्तिकलाहरू हेर्न सकिन्छ।
हनुमानढोका दरबार संग्राहलय: यो दरबार काठमाडौं दरबार स्क्वायरभित्र अवस्थित छ। यहाँ मल्लकालीन राजाहरूको इतिहास, तस्बिर, सिंहासन, पोशाक र अन्य वस्तुहरू प्रदर्शनमा राखिएका छन्। हनुमानको मूर्ति प्रवेशद्वारमा रहेको हुँदा यसलाई “हनुमानढोका” भनिन्छ।
गार्डेन अफ ड्रीम्स (स्वप्न बगैंचा): यो बगैंचा काठमाडौंको मुटुमा रहेको शान्त र सुन्दर स्थान हो। ऐतिहासिक डिजाइनमा बनेको यो बगैंचामा आराम गर्न र फोटो खिच्न आउने पर्यटकहरूको भीड लाग्दछ।
नारायणहिटी दरबार संग्रहालय: पूर्व राजदरबार रहेको यो संग्रहालयले नेपालको राजतन्त्रकालीन इतिहास प्रस्तुत गर्दछ। यहाँ राजा-रानीले प्रयोग गरेका सामग्रीहरू, कोठाहरू र ऐतिहासिक दस्तावेजहरू हेर्न सकिन्छ।
मरु गणेश: यो मन्दिर काठमाडौं दरबार स्क्वायर नजिकै अवस्थित छ।
शंखधर पार्क (रत्नपार्क): काठमाडौंको मुटुमा अवस्थित यो पार्क विश्राम गर्ने, साथीभाइसँग भेटघाट गर्ने र छोटो घुमफिर गर्ने लोकप्रिय स्थल हो। वरिपरि बजार क्षेत्र भएकाले धेरै मानिसहरूको भीड लाग्ने गर्छ।
चन्द्रागिरी हिल्स: चन्द्रागिरी काठमाडौंको दक्षिण-पश्चिम भागमा अवस्थित एक सुन्दर डाँडो हो। यहाँबाट मनमोहक हिमालहरूको दृश्य देख्न सकिन्छ। त्यहाँ जानको लागि केबलकारको सुविधा पनि छ, जुन पर्यटकहरूका लागि विशेष आकर्षण हो।
फुलचोकी हिल: यो काठमाडौंको सबैभन्दा अग्लो डाँडो मानिन्छ। यो स्थल ट्रेकिङ र बर्ड वाचिङ (चराहरू हेर्ने) का लागि निकै लोकप्रिय छ।
टौदह: यो काठमाडौंको दक्षिण भागमा अवस्थित एक प्रसिद्ध ताल हो। बिभिन्न चराहरूको लागि यो सुरक्षित वासस्थान हो। यहाँ बिहान र बेलुकाको समयमा शान्त वातावरणमा घुम्न आउनेहरूको भिड देखिन्छ।
दक्षिणकाली मन्दिर: काठमाडौं शहरबाट लगभग २२ किमी टाढा रहेको यो मन्दिर शक्तिकी देवी कालीलाई समर्पित छ। धार्मिक दृष्टिले मात्र होइन, वरपरको हरियाली र जंगलले गर्दा यो स्थल प्राकृतिक रूपमा पनि निकै आकर्षक छ।
सिद्धपोकरी (भक्तपुर): भक्तपुर दरबार स्क्वायर नजिकै अवस्थित यो पोखरी ऐतिहासिक र धार्मिक दुवै रूपमा महत्वपूर्ण छ। यहाँ साँझपख शान्त वातावरणमा समय बिताउन सकिन्छ।
झोर वाटरफल (Jhor Waterfall): झोर क्षेत्र प्राकृतिक सौन्दर्यले भरिएको छ। यहाँको झरना गर्मी मौसममा विशेष आकर्षण बनिन्छ। झोरको झरना लोकप्रिय गन्तव्य हो।
बूढानीलकण्ठ मन्दिर: यो मन्दिर काठमाडौंमा अवस्थित छ, जहाँ भगवान विष्णुको विशाल मूर्ति जलमा सुतिरहेको अवस्थामा देख्न सकिन्छ। धार्मिक दृष्टिकोणले यो मन्दिर अति पवित्र मानिन्छ र प्रत्येक दिन सयौं भक्तजन यहाँ दर्शन गर्न आउँछन्।
नागार्जुन वन क्षेत्र (शिवपुरी-नागार्जुन राष्ट्रिय निकुञ्ज): नागार्जुन हिल काठमाडौंको पश्चिमपट्टि अवस्थित छ। यो वन क्षेत्र प्राकृतिक सौन्दर्य र जैविक विविधताले भरिएको छ। यहाँ ट्रेकिङ र वन्यजन्तु अवलोकनको राम्रो अवसर पाइन्छ। केही समय ध्यान गर्न चाहनेहरूका लागि यो शान्त स्थान हो।
बिष्णुमती नदी किनारको हरित पार्कहरू: बिष्णुमती नदी सुधार परियोजनासँगै यसको किनारमा बनाइएका हरित क्षेत्रहरू अब काठमाडौंका नयाँ र शान्त ठाउँहरू बन्न थालेका छन्। यहाँ बिहान बेलुका हिँडडुल गर्न सकिने बाटाहरू, बगैंचाहरू र विश्रामस्थलहरू बनाइएको छ।
काठमाडौं फन पार्क: परिवारसहित रमाइलो गर्न चाहनेहरूका लागि काठमाडौंमा केही मनोरञ्जन पार्कहरू पनि सञ्चालनमा आएका छन्। यस्ता फन पार्कहरूमा बच्चाहरूका लागि झुला र गेम जोन जस्ता सुविधा पाइन्छ।
टुडिखेल मैदान: काठमाडौंको मुटुमा रहेको टुडिखेल विभिन्न सांस्कृतिक र सामाजिक कार्यक्रमका लागि प्रयोग हुने खुला मैदान हो। बिहान बेलुकाको समय हिँडडुल गर्ने, दौडने र आराम गर्ने ठाउँको रूपमा प्रख्यात छ।
बालाजु बाइसधारा: काठमाडौंमा रहेको यो ऐतिहासिक स्थल हो। यहाँ २२ वटा धारा छन् जहाँबाट शुद्ध पानी बग्छ। यो स्थान पर्यटकहरू र स्थानिय बासिन्दाहरूका लागि मनोरञ्जन स्थल पनि हो।
महांकाल मन्दिर (टुँडिखेल): विशेष दिनमा यहाँ ठूलो संख्यामा भक्तजनहरू पूजाका लागि आउँछन्। मन्दिरको वातावरण अत्यन्त शान्त र आध्यात्मिक हुन्छ।
मञ्जुश्री पार्क: चोभारको ऐतिहासिक र प्राकृतिक सौन्दर्य। मञ्जुश्री पार्क काठमाडौं उपत्यकाको दक्षिणी भाग, कीर्तिपुर नगरपालिका अन्तर्गतको चोभारमा अवस्थित एक शान्त र रमणीय स्थल हो। यो पार्क बौद्ध धर्मका बोधिसत्व मञ्जुश्रीको नाममा समर्पित छ, जसले काठमाडौं उपत्यकालाई बसोबासयोग्य बनाउने ऐतिहासिक योगदान दिएका थिए।
चाँगुनारायण मन्दिर: काठमाडौं उपत्यकाको सबैभन्दा पुरानो मन्दिर मध्ये एक। विष्णु मन्दिर रहेको यो ठाउँ पनि युनेस्को विश्व सम्पदा स्थल हो।
गोदावरी वनस्पति उद्यान: काठमाडौंबाट केही टाढा रमणीय फुलबारी र वनस्पति उद्यान। हरियालीमा बसेर आराम गर्न, पिकनिक मनाउन वा नेपालका विभिन्न प्रजातिका रुखहरू अध्ययन गर्न राम्रो ठाउँ।
असन बजार: काठमाडौंको ऐतिहासिक शहर केन्द्र। यो परम्परागत बजारले नेपाली जीवनशैलीको जीवन्त झलक प्रस्तुत गर्दछ। यहाँ मसला, ताजा तरकारी, धार्मिक सामग्री, नेवारी खाजा (योमरी, चतामरी) र सांस्कृतिक उत्सवहरू देख्न सकिन्छ।
रानीपोखरी: राजा प्रताप मल्लले आफ्नी शोकसंतप्त रानीको लागी निर्माण गराएको ऐतिहासिक पोखरी।
नाग पोखरी (नक्साल, राजदरबार नजिकै): नाग देवता को मूर्ति बीचमा रहेको, हिन्दू मान्यता अनुसार पानीको स्रोत मानिने पवित्र पोखरी।
अमिदेव बुद्ध पार्क: काठमाडौंको स्वयम्भूमा रहेको एक शान्त र सुन्दर धार्मिक स्थल हो। यो पार्कमा तीन ठूला बुद्ध मूर्तिहरू छन्, विशाल मूर्तिहरू प्रमुख आकर्षण हुन्। यी मूर्तिहरू सुनजस्तै देखिने सुनौलो रंगमा निर्माण गरिएका छन्, जसले पर्यटक तथा भक्तजनहरूलाई आकर्षित गर्छ। पार्कमा हरियाली वातावरण र एकछिन आरम गर्ने स्थानहरू रहेका छन्। आन्तरिक शान्तिको खोजीमा रहने मानिसहरूका लागि अमिदेव बुद्ध पार्क एक गन्तव्य हो।
भूगोल पार्क: काठमाडौंको नयाँ सडक क्षेत्रमा अवस्थित एक ऐतिहासिक स्मारक पार्क हो, जसले १९९० सालको विनाशकारी भूकम्पमा ज्यान गुमाएका व्यक्तिहरूको सम्झनामा निर्माण गरिएको हो। यो पार्कमा भूकम्प स्मृति स्तम्भ रहेको छ, जुन १९३४ को भूकम्पमा परेका पीडितहरूको सम्झनामा स्थापना गरिएको थियो। यो पार्क काठमाडौंको सबैभन्दा पुरानो शपिङ मल, विशाल बजारको ठीक अगाडि अवस्थित छ। भूगोल पार्क शहरी भीडभाडको बीचमा एक शान्त र स्मरणीय स्थानको रूपमा रहेको छ। पार्कको हरियाली वातावरणले आगन्तुकहरूलाई विश्रामका लागि आकर्षित गर्छ।
नारायण चौर: काठमाडौंको नक्साल क्षेत्रमा अवस्थित एक ऐतिहासिक र सांस्कृतिक महत्वको खुला स्थान हो। विगतमा यो क्षेत्र फोहोर थुपार्ने स्थानको रूपमा प्रयोग गरिएको थियो, तर २०१३ मा स्थानीय समुदायको पहलमा यसलाई पुनःनिर्माण गरी सुन्दर पार्कमा परिणत गरिएको हो। पार्कमा बालबालिकाका लागि खेलमैदान, वृद्धवृद्धाहरूका लागि विश्राम स्थलहरू, र पैदल हिँड्नका लागि बाटाहरू छन्, जसले सबै उमेर समूहका मानिसहरूलाई आकर्षित गर्छ। यसको हरियाली वातावरण र शान्त परिवेशले शहरको व्यस्त जीवनशैलीबाट विश्राम लिन चाहनेहरूका लागि स्थान बनाएको छ।
त्रिभुवन पार्क: काठमाडौंको थानकोटमा अवस्थित एक प्रसिद्ध सार्वजनिक पार्क हो। यो पार्क राजा त्रिभुवनको सम्झनामा स्थापना गरेका थिए। यो पार्कमा हरियाली बगैंचा, विविध वनस्पतिहरू, र सुन्दर पदमार्गहरू छन् । पार्कमा पिकनिक स्थलहरू छन्, जसले पारिवारिक भेटघाट, विद्यालय भ्रमण, र साथीभाइसँग रमाइलो गर्न उपयुक्त वातावरण प्रदान गर्छ। शहरको कोलाहलबाट टाढा, शान्त र स्वच्छ वातावरणमा समय बिताउन चाहनेहरूका लागि त्रिभुवन पार्क एक गन्तव्य हो।
कमल पोखरी: काठमाडौंको हृदयस्थलमा अवस्थित एक ऐतिहासिक पोखरी हो। यसको नाम ‘कमल’ राखिनुको कारण यहाँ प्रशस्त कमल फूलहरू फुल्ने गर्थे। कमल पोखरी नजिकै नेपालकै पहिलो व्यावसायिक बेकरी ‘कृष्ण पौरोटी’ स्थापना भएको थियो, जसले यस क्षेत्रको सांस्कृतिक र ऐतिहासिक महत्वलाई अझ बढाएको छ। आजको दिनमा पनि कमल पोखरी काठमाडौंका बासिन्दाहरूका लागि शान्ति र विश्रामको स्थलको रूपमा रहँदै आएको छ।
तारकेश्वर महादेव मन्दिर: काठमाडौंको उत्तरपश्चिम भागमा, शिवपुरी-नागार्जुन राष्ट्रिय निकुञ्जको शान्त र हरियाली वातावरणमा अवस्थित एक प्राचीन हिन्दू तीर्थस्थल हो। यो मन्दिर स्वस्थानी ब्रत कथामा वर्णित पौराणिक कथासँग सम्बन्धित छ। मन्दिरसम्म पुग्नका लागि बालाजुबाट ककनीतर्फ जाने बाटो प्रयोग गर्न सकिन्छ, जहाँबाट करिब २० मिनेटको पैदल यात्रा पछि घना जंगलको बाटो हुँदै मन्दिर पुगिन्छ। यो स्थान ध्यान, साधना र शान्तिको खोजीमा रहेका भक्तजनहरूका लागि उपयुक्त गन्तव्य हो। तारकेश्वर महादेव मन्दिरले धार्मिक आस्था, प्राकृतिक सौन्दर्य र सांस्कृतिक सम्पदाको अद्भुत संगम प्रस्तुत गर्दछ।
स्काईवाक टावर: काठमाडौंको कमलादीमा अवस्थित नेपालकै पहिलो स्काईवाक हो, जसले साहसिक पर्यटनमा नयाँ आयाम थपेको छ। वर्ष २०७६ मा निर्माण सुरु भई २०७९ मा सम्पन्न भएको यो टावर करिब २ अर्ब रुपैयाँको निजी लगानीमा निर्माण गरिएको हो। आगन्तुकहरूले काठमाडौं उपत्यका र हिमालय पर्वतको ३६० डिग्री दृश्य अवलोकन गर्न सक्छन्।
काठमाडौंमा धेरै अन्य पनि पर्यटकीय स्थलहरू छन्, जसले पर्यटकलाई नेपालको संस्कृति, कला, र प्राकृतिक सौन्दर्यको अनूठा अनुभव प्रदान गर्दछ।