मेमोरी भनेको के हो?

कम्प्युटर अहिलेको युगको एक अनिवार्य उपकरण हो, जसले हरेक क्षेत्रमा ठूलो भूमिका खेलेको छ। कम्प्युटर सही ढंगले काम गर्नका लागि विभिन्न हार्डवेयर र सफ्टवेयरको संयोजन आवश्यक हुन्छ। तीमध्ये सबैभन्दा महत्वपूर्ण भागमध्ये एक हो मेमोरी (Memory)। यस लेखमा हामी कम्प्युटर मेमोरी भनेको के हो, यसको प्रकारहरू, कार्यहरू र उपयोगिता के – कस्ता छन् भन्ने बारेमा विस्तृत रूपमा चर्चा गर्नेछौं।

Table of Contents

मेमोरी कम्प्युटरको एउटा महत्त्वपूर्ण भाग हो जुन डाटा (Data), सूचना (Information), र निर्देशनहरू (Instructions) अस्थायी वा स्थायी रूपमा भण्डारण गर्न प्रयोग गरिन्छ। कम्प्युटरले कुनै पनि कार्य सम्पन्न गर्नका लागि सूचना भण्डारण गर्ने स्थान आवश्यक पर्छ, र यही स्थानलाई नै कम्प्युटरको मेमोरी भनिन्छ।

सजिलो भाषामा भन्नुपर्दा, कम्प्युटरको मस्तिष्कमा भएका डाटाहरू राख्ने थलो नै मेमोरी हो।

कम्प्युटर मेमोरीका मुख्य कार्यहरू

डेटा भण्डारण – प्रयोगकर्ताबाट इनपुट दिइएको डेटा भण्डारण गर्नु।
निर्देशन (Instructions) राख्नु – CPU ले काम गर्नुपर्ने निर्देशनहरू स्टोर गर्नु।
डाटा प्रोसेसिङको समयमा सहायता – डाटा प्रोसेसिङ गर्दा आवश्यक डेटा छिटो उपलब्ध गराउनु।
कार्यको गति बढाउनु – कम्प्युटरको कार्यक्षमता र गति बढाउन सहयोग पुर्‍याउनु।

मेमोरीका प्रकारहरू

कम्प्युटरमा विभिन्न प्रकारका मेमोरीहरू हुन्छन्। तीलाई दुई मुख्य भागमा विभाजन गर्न सकिन्छ:

१. प्राथमिक मेमोरी (Primary Memory)

यो CPU सँग सिधा जोडिएको हुन्छ र कार्य गर्दा सबैभन्दा पहिले काममा लाग्ने मेमोरी हो।

१.१. RAM (Random Access Memory)

यो अस्थायी मेमोरी हो।
कम्प्युटर अफ गर्दा यसमा भएको डेटा हराउँछ।
काम गर्दा सबै जानकारी यहीमा लोड हुन्छ।
RAM बढी भए कम्प्युटर छिटो चल्छ।

१.२. ROM (Read Only Memory)

स्थायी मेमोरी हो।
कम्प्युटर सुरु हुँदा आवश्यक निर्देशनहरू यहीबाट लिन्छ।
यसमा भएका डाटा मेट्न सकिंदैन वा परिवर्तन गर्न गाह्रो हुन्छ।

२. द्वितीयक मेमोरी (Secondary Memory)

यो मेमोरी स्थायी रूपमा डाटा राख्न प्रयोग गरिन्छ।

२.१. Hard Disk Drive (HDD)

ठूलो मात्रामा डाटा भण्डारण गर्न सकिने माध्यम।
कम्प्युटरको मुख्य स्टोरेज।

२.२. Solid State Drive (SSD)

HDD भन्दा छिटो र भरपर्दो।
हालका कम्प्युटरहरूमा SSD बढी प्रयोगमा छन्।

२.३. USB Flash Drive / Memory Card

सानो र पोर्टेबल माध्यम।
डाटा सजिलै सार्न सकिने।

२.४. CD/DVD

पहिलेको समयमा प्रचलित माध्यम, अहिले अलिक कम प्रयोगमा।

कैश मेमोरी (Cache Memory)

यो RAM र CPU बीचमा रहेको मेमोरी हो।
यसले CPU लाई छिटो डेटा दिन सहयोग गर्छ।
कम्प्युटरको प्रोसेसिंग गति बढाउन उपयोगी हुन्छ।

भिन्नता: RAM vs ROM

पक्ष	RAM	ROM
प्रकृति	अस्थायी	स्थायी
परिवर्तन	सजिलै गर्न सकिन्छ	परिवर्तन गर्न सकिँदैन (वा गाह्रो हुन्छ)
उपयोग	काम गर्दा डेटा राख्न	कम्प्युटर शुरु गर्न निर्देशिका राख्न
डेटा गुम्ने अवस्था	पावर गएपछि डेटा हराउँछ	डेटा सधैँ रहन्छ

कम्प्युटर मेमोरी किन महत्वपूर्ण छ?

कुनै पनि कार्य सम्पादन गर्न मेमोरी अत्यावश्यक हुन्छ।
मेमोरीको क्षमताले कम्प्युटरको गति निर्धारण गर्छ।
प्रोग्रामहरू चलाउन, फाइलहरू खोल्न, इनपुट–आउटपुट प्रक्रिया गर्न आवश्यक हुन्छ।

सारांशमा भन्नुपर्दा, मेमोरी कम्प्युटरको मस्तिष्क जस्तै हो, जसले डेटा भण्डारण गर्छ, निर्देशनहरू सम्झन्छ, र कम्प्युटरलाई छिटो बनाउँछ। कुनै पनि कम्प्युटर प्रणालीमा पर्याप्त र उपयुक्त मेमोरी नभएमा त्यसले राम्रो कार्य सम्पादन गर्न सक्दैन। त्यसैले, मेमोरीको भूमिका कम्प्युटरमा अत्यन्तै महत्वपूर्ण हुन्छ।